En Çok Kazanan 50 Süper Yönetici

En Çok Kazanan 50 Süper Yönetici

Bir dönem Türkiye’deki üst düzey yönetici ücretleri ile yurtdışındaki benzer pozisyonların ücretleri birbiriyle yarışır haldeydi. Özellikle finans ve bilişim sektöründe şirketlerin genel müdürleri, yabancı ülkelerdeki meslektaşlarıyla kıyaslanabilecek büyüklükte paketler alıyorlardı. Büyük rakamlar ödenerek profesyoneller transfer ediliyordu. Ancak, yaşanan ekonomik krizle beraber transferler durdu. Ücret paketleri de önemli ölçüde geriledi. Kriz döneminde daha önce dolar bazlı olan maaşlar Türk Lirası’na çevrildi. TL/dolar kurunun düşük seyretmesi ve düşük enflasyon oranları, maaşların reel olarak daha iyi duruma gelmesini sağladı.

Son dönemde ise ücretlerdeki artış trendi belirginleşti. Üst düzey yöneticilerin yıllık kazançları kriz öncesindeki ücret seviyelerine henüz ulaşamadı ama yükselme eğilimi göze çarpıyor.

Ayrıca, krizle beraber çok daha önemli hale gelen performansa dayalı ücretlendirme sisteminde koşullar daha somut kriterlere göre belirleniyor. Maaşın yanı sıra prim, hisse senedi, araba, şirket kredi kartı gibi yan haklar CEO ve genel müdür maaş paketinin önemli bir bölümünü oluşturuyor.

Maaşlar sektörün ve operasyonun büyüklüğüne göre farklılık gösteriyor. Bankacılık ve finans krize rağmen yüksek ücret ve primlerin ödendiği sektörler olmaya devam ediyor. Hızlı tüketim, ilaç, tütün gibi rekabetin yoğun olduğu sektörlerde de ücretler diğerlerine oranla daha yüksek.

ABD’de CEO ücretleri

Türkiye’de genel müdür ve CEO ücretleri halen “sır” sayılıyor. Oysa, ABD gibi kimi ülkelerde ücret sistemi açık. Halka açık şirketlerin CEO’larının ücret paketleri yatırımcıların bilgisine sunuluyor. Buna rağmen orada yapılan “gelir”, “ücret” ve “zam” araştırmaları halen büyük ilgi görüyor.

Forbes Dergisi’nin ücret araştırması Amerikalı yöneticilerin kazançları hakkında fikir veriyor. Bu araştırmaya göre, zirvedeki isim 116 milyon dolar kazançla Tenet Healtcare’in yöneticisi Jeffrey Barbakow… Bu rakam bonus ve yan hakları da kapsıyor. Diğer Amerikan şirketlerindeki CEO’ların yıllık maaşları ise 100 milyon doları bulmuyor.

Dell Computer’dan Michael Dell’ın yılda ortalama 82 milyon dolar kazandığı belirtiliyor. Ancak, bu rakamda Michael Dell’in kurucu ortak olması da etkili. USA Interactive’in yöneticisi Barry Diller yılda 53 milyon dolar, Qualcomm’dan Irwin Jacobs ise yılda 63 milyon dolar kazanıyor.

Araştırmalara göre, en çok kazanan yöneticiler ABD’de… Avrupa’nın en çok kazanan CEO’sunun ücret paketi12.3 milyon dolar iken ABD’nin en çok kazanan CEO’sunun paketi 116 milyon doları buluyor.

Equilar adlı ücret araştırma şirketi tarafından yapılan çalışmaya göre, ABD’deki Fortune 500 şirketlerinde 2003 yılında ortalama paket 7.1 milyon dolar. Ve geçen yıla göre CEO ücretlerinde yüzde 2.6 artış yaşandı.

Avrupalı CEO’ların paketleri ise ABD’li meslektaşlarının altında. Fortune Global 500’deki şirketleri kapsayan araştırmanın sonuçları bu durumu açıkca ortaya koyuyor. Fransa’da ortalama 3.1 milyon dolar iken, İsviçre’de 2.6, İngiltere’de ise 2.3 milyon dolar. Avrupa’da ücretlerin en düşük olduğu ülkeler ise 1,4 milyon dolar ile Benelux ülkeleri ve 1 milyon dolar ortalama ile Almanya.

Türkiye’de ise büyük şirketlerde ücretler 120 bin ile 450 bin dolar arasında değişiyor.

Avrupa’da en çok kazananlar

Fortune Dergisi ise Avrupa’da en çok kazan 25 yöneticiyi belirleyen bir araştırmayı geçtiğimiz Mayıs ayında yayınladı. Bu çalışmaya göre, Avrupa ülkelerinde CEO’lara sabit ücretlerinin yanı sıra, şirketin performansına bağlı olarak değişken ödemeler yapılıyor. Bu yan haklarda ise özellikle şirketin borsadaki değeri göz önünde bulunduruluyor.

Avrupa’nın en çok kazanan CEO’larının başında İngiliz şirketi Vodafone’nun CEO’su Chris Gent geliyor. Gent, geçen yıl 12.3 milyon dolar kazandı. Bu rakamın yüzde 84’ünü maaş- bonus ve opsiyonlar, yüzde 16’sını ise diğer haklar oluşturuyor.

İkinci sırada ise BP’nin CEO’su John Browne yer alıyor. Browne’nun 2003 yılındaki toplam kazancı 10.5 milyon doları buluyor. Amerikan şirketi Exxon Mobil’in CEO’su Lee Raymond’ın ücreti ise aynı yıl 25 milyon dolardı. Üstelik bu rakamın içinde uzun dönem teşvikler dahil değildi. Bu örnek Amerikan şirketlerinin daha çok ücret ödediği tezini doğruluyor.

Avrupa’nın en çok kazanan CEO’ları sıralamasında Fransız şirketi olan Aventis’in CEO’su Igor Landau üçüncü sırada. Landau’nun geliri 2003’de 10.3 milyon dolardı. Alman şirketi Deutsche Bank’ın genel müdürü Josef Ackerman ise 9.6 milyon dolar kazandı.

2003’te yüzde 10 arttı

2001 krizinin psikolojik etkilerinin ortadan kalkmasıyla, Türkiye’de CEO ve genel müdür maaşları geçen yıl yükseldi. Danışmanlar yönetici maaşlarında ortalama yüzde 10 seviyesinde artış olduğunu belirtiyorlar.

Human Resources Management kurucu ortaklarından Alihan Irmakkesen, “Kriz, hem maaşlarda gerilemeye, hem de kurumların ‘daha seçici’ olmalarına vesile olmuştu. Şimdi, daha özenle seçilmiş yöneticiler ile çalışılıyor. Kriz sonrasındaki psikolojik gerilimin azalmasıyla, maaşlarda da nispi bir artış yaşanıyor” değerlendirmesini yapıyor.

Irmakkesen, bonus ve yan hakların toplam ücret paketi içindeki ağırlığının arttığına dikkat çekiyor ve şöyle devam ediyor: “Krizin kurumlara öğrettiği en önemli olgu, belki de, ‘performansa dayalı ücret politikası’ oldu. Maaşlardaki nispi artışa paralel olarak, bonus, prim gibi performansa dayalı yan unsurlar da önemini artarak koruyor”.

Bir genel müdürün maaşını belirleyen çok sayıda unsur var. Sektör, şirketin büyüklüğü, kurumsal yapısı, genel müdürün konumlamasını ve ücret paketini etkileyen unsurlardan birkaçı…Değişkenler bu kadar çok olunca genel müdür maaşlarının alt ve üst sınırı arasındaki fark da açılıyor. Genel müdür ücretleri de geniş bir yelpazede belirleniyor.

En çok kazananlar

Türkiye’de en çok kazanan yöneticiler arasında büyük holdinglerin CEO’ları dikkat çekiyor. Sabancı Holding CEO’su Celal Metin, Koç Holding CEO’su Bülend Özaydınlı ve Doğan Holding CEO’su Tufan Darbaz’ın, diğer yöneticilere fark attığı söyleniyor. Büyük bir holdingde CEO pozisyonunda olan yöneticilerin yıllık kazançlarının 450 bin dolar civarında olduğu biliniyor.

Holdinglerde yöneticilerin birbirinden bağımsız görevleri de olabiliyor. Bazı üst düzey yöneticiler, yönetim kurulu üyesi iken aynı zamanda icra kurulu üyeliği de yapabiliyorlar. Bu gibi durumlarda ayrıca ödeme planları söz konusu oluyor. Her farklı unvan için ekstra bir ödeme gündeme gelebiliyor.

Bankalarda genel müdürlerin ücretleri 250-400 bin dolar arasında değişiyor. Uluslararası bir banka olan HSBC diğer bankalara göre genel müdürüne daha farklı bir ödeme planı sağlıyor. HSBC bonus ve yan haklarda diğer bankalara göre daha fazla olanaklar sunuyor. Fonlamaya yönelik bir sistem kullanılıyor. Değişken ödemeler performansa bağlı olarak bir farklılıklaşıyor. PricewaterhouseCoopers İK Birim Yönetici Murat Demiroğlu, “Yabancı bankaların en büyük farkı fonlama sistemleri. Uluslararası bir fon hazırlama ya da eskiden hazırlanmış fonlara üye etme gibi alternatifler olabiliyor. Türk bankalarında bu çok fazla uygulanmıyor” diyor.

Uluslararası şirketlerin farkı

Oracle, Microsoft, HP, IBM gibi uluslar arası şirketlerin yöneticileri yılda ortalama 300 ile 400 bin dolar arasında ücret alıyor. Bilgi teknolojileri sektörünün uluslararası şirketleri sabit ücretleri düşük tutsalar bile bonus ve yan haklarla genel müdürlerinin kazançlarını yükseltebiliyorlar.

Bu şirketlerde özellikle hisse senedi verilmesi daha çok tercih ediliyor. Çoğunlukla borsayla bağlantılı uluslararası bir paket hazırlanıyor. Emeklilik planı gibi üç beş yıl sonrası için farklı ödemeler de gündeme gelebiliyor. Türk şirketlerinde ise çoğunlukla nakit ödeme planları tercih ediliyor.

Boyden Danışmanlık Genel Müdürü Özlem Ergün, banka ve teknoloji sektörlerinde yöneticilere ödenen ücretlerde düşüş olduğunu belirterek, üretim, tüketim, ilaç ve otomotivde genel müdürlerin daha yüksek rakamlara imza atmaya başladığını söylüyor. Enflasyon düştüğü için eskiden olduğu gibi maaşların artık 2 basamaklı artmadığını belirten Ergün, “Herkes durumdan şikayetçi ama ücretler artık sanal bir şekilde otomatik ayarlanmıyor. Gerçekten performansa dayalı değerlendiriliyor” diyor.